پیرانگاه یا زیارتگاه نارستانه

پیرنارستانه یکی از مکان های زیبا و مقدس زرتشتیان است که در روستایی کوچک بالای کوه های دربید قرار دارد و قدمتِ آن به دوره قاجار می رسد.
این زیارتگاه علاوه بر روایتی زیبا و شنیدنی، امنیت و آرامشی توصیف ناپذیر را مخصوصا به تازه واردان هدیه می دهد.
نارستانه در ۱۷ خرداد ۱۳۷۸ با شماره ثبت ۲۳۵۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

توصیفی کوتاه از پیرنارستانه

برای رسیدن به این زیارتگاه باید ابتدا از جاده ای باریک و کوهستانی عبور کنی و سرانجام پس از پیچی که تو را به پشتِ کوه ها هدایت می کند، درختان بلندِ پیرانگاه نوید رسیدن می دهند. مکانی دنج، آرام و زیبا با درختانی بلند که سایه به اطراف می اندازند. پله های بنا را که بالا بروی در بدو ورود آب انباری را خواهی دید که سال ها زائران را سیراب کرده است. در همان ورودی محوطه، درختان کاج و موُرد منتظر شما هستند و در پشت آنها ساختمان آجری زیارتگاه نمایان می شود که نگاره فروهر بر بالای آن خودنمایی می کند. روبروی درِ ورودی ساختمانِ زیارتگاه هم سایه بانی ساخته شده است که از آتشدانی که زیر آن قرار دارد، محافظت می کند. درِ آبی رنگ ساختمان، شما را به داخل زیارتگاه فرا می خواند.
ساختمان زیارتگاه “پیر نارستانه” در دل کوه ساخته شده که بی شک با ورود به آن حسی غریب و دلنشین وجودتان را فرا می گیرد و تو در آغوش کوه آرام می گیری. باغچه ای سبز و کوچک هم درون آن دیده می شود که تنه دو درخت در آن قرار دارد و شاخه هایشان از پنجره به بیرون سرک می کشند.

روایت شنیدنی پیدایشِ پیر نارستانه

شنیدنِ روایتِ بعضی مکان ها برای چند ثانیه ای هم که شده ما را از زمان و مکان جدا و پَرت می کند به گذشته هایی دور؛ آن هم خیلی دور. زیارتگاه پیر نارستان یکی از همین مکان هاست.
در روایت ها و منابع آمده: در زمان سلطنت یزدگرد سوم اعراب به ایران حمله می کنند و پس از شکستِ ارتش ساسانی، یزدگرد سوم و خانواده اش تصمیم به پناه بردن به منطقه ای امن می گیرند و برای اینکه شانس زنده ماندشان بیشتر شود، از هم جدا می شوند، در این میان سرنوشت یزدگرد با مرگ گره می خورد و شاهزاده اردشیر هم روایتِ پیرنارستانه را رقم می زند. او به همراه مادرش «کتایون» به شرق یزد و کوه دُربید می گریزد، در مسیر اما، مادر و پسر از هم جدا و اردشیر راهی کوه و دشت می شود و در همین کوه؛ یعنی نارستانه پنهان می شود. اگر دیگر روایت های مشابه را خوانده باشیم متوجه می شویم که این سرنوشت نیز همانندِ سرنوشتِ نیک بانو (زیارتگاه چَک چَک)، نازبانو (زیارتگاه پیر نارَکی)، پارس بانو(زیارتگاه پارس بانو یا پیربانو)، سِتی یا مهستی مادر شاهزادگان ساسانی (سِتِ پیر) است که همگی در استان یزد قرار دارد.
در منابع آمده؛ این کوه تا ابد پناهی می شود برای اردشیرِ جوان. اما روایت به همینجا ختم نمی شود. در زمان طاهریان، یک شکارچی زرتشتی به دنبالِ یک آهو تا این مکانِ مقدس می آید، اما خستگی و تشنگی به او امان نمی دهد و زمانی که به خواب می رود، چهره ای نورانی از او می خواهد برای رسیدن به خواسته هایش، در این مکان زیارتگاهی بنا کند. گفته می شود آن چهره نورانی همان شاهزاده اردشیر بوده، بنابراین چوپان خواسته او را اجابت می کند و این مکان دنج و زیبا به زیارتگاه تبدیل می شود و رفته رفته به «پیرِ نارستانه» تغییر نام می دهد.

تاریخچه زیارتگاه نارستانه

آنطور که در منابع آمده بنای این زیارتگاه در دوره مظفّرالدین شاه قاجار ساخته شده است. اما زرتشتیان بر این عقیده اند که این مکان از زمان ساسانیان وجود داشته و در زمان طاهریان نیز توسط آن چوپان ساخته شده است.

شنیده ها در مورد نام گذاری نارستانه

روایت نخست می گوید؛ نارستانه در واقع انارستان وسیعی بوده که در پناه کوه قرار داشته است و در روایت دیگر آمده؛ کوهی که این زیارتگاه بالای آن بنا شده، نارستانه نام داشته است.
در گویش دری زرتشتی نارستانه به “نورسته” معروف است.

موقعیت جغرافیایی پیر نارستانه

زیارتگاه پیرنارستانه در ۳۰کیلومتری شرق یزد و در روستایی کوچک در پشت کوه دُربید واقع در ارتفاعات میان یزد و خرانق قرار دارد، این زیارتگاه در دره ای با عمق کم واقع شده و سه طرف آن را کوه احاطه کرده است.
مسیر اصلی رسیدن به نارستانه از اردکان و پس از گذشتن از دشت وسیع خرانق است، اما اخیرا در تحقیقات باستان شناسی، جاده ای قدیمی به طول ۱۰کیلومتر و عرض ۴متر در مسیر تفت کشف شده که دیواره های آن تا یک متر سنگ چین است. بر اساس تحقیقات، این جاده سابقه ای بیش از هزار سال و قدمتی به اندازه زمان پیدایش این زیارتگاه در مهریز دارد.

معماری بنای پیرنارکی

آسیاب دستی، چشمه آب، چند درخت انار و کاج های کهن و درختان مورد از جمله زیبایی هایی هستند که علاوه بر خیله ها در محوطه این زیارتگاه می بینید.
بنا به شنیده هایمان بنای این زیارتگاه در سال ۱۳۲۴ توسط “لعل فیروز” ساخته شد و ساختمان آجری کنونی همان بنای کوچک آن است. در این روستای کوچک حدود ۱۰۰ اتاق با معماری سنتی و با بکارگیری خشت و گل برای زائران ساخته شده است.
البته بناهای دیگری هم در این منطقه در طول سال ها ساخته شده است.

آب انبار مهربانو

مهربانو، آب انباری است به قدمت دوره قاجار  که در ورودی پیرنارستانه قرار دارد و گفته می شود منبع حیاتِ آن باران های زمستانی است، این آب انبار یادبودی است  که “رستم بهمرد نوشی نرسی آبادی” در سال ۱۳۱۹ هجری شمسی برای مادرش “دولت شهریار” و پدرش “بهمرد نوشیروان” ساخته است.
“ایرج رستم بهمرد فرودی”  این آب انبار را در سال ۱۳۸۳ بازسازی کرد.

 مراسم های برگزار شده در زیارتگاه پیر نارستانه

این مکان مقدس و قابل احترام برای زرتشتیان هر ساله از روز سپندارمزدا در ماه تیر (دوم تیر) تا روز آذر ایزد (۶ تیر ماه) پذیرای آنهاست. زرتشتیان در این ۵روز گرد هم می آیند و علاوه بر نیایش اهورامزدا، اوستاخوانی و برگزاری آیین های دینی و مذهبی و مراسم سنتی شان، برنامه های فرهنگی- هنری و تجلیل از دانش آموزان و دانشجویان برتر، قدردانی از خیّران زرتشتی و معرفی زوج های جوان به زائران را نیز انجام می دهند.

درختچه مورد

درختچه های مورد از جمله زیبایی های محوطه پیرنارستانه هستند. مورد برای زرتشتیان گیاهی مقدس است و در کتاب بندهش در قسمت آفرینش گیاهان، از آن به عنوان نماد اهورامزدا یاد شده است.
می گویند، طبق رسمی در استان فارس، به دلیل داشتن بوی خوش، “مورد” را در حجله عروس و داماد زیر فرش می گذارند.

اعتقادات مردم در مورد گیاه “مورد”

بر اساس منابع، در نوشته های بقراط، “مورد” گیاهی شگفت انگیزی است، حتی در یونان قدیم، این گیاه سنبل عشق و زیبایی به عظمت بوده است.
به اعتقاد رومیان، نوشیدنِ چای مورد سبب می شد فرد در چشم معشوقه زیبا به نظر آید. آنها مورد را جلوی خانه های خود می پاشیدند تا عشق در خانه هاشان جاودان بماند.

ویژگی های ظاهری مورد

مورد با نام علمی Myrtus communis به صورت درختچه یا بوته ای همیشه سبز با گل های سفید است که ارتفاع آن بین یک تا ۳ متر و گاهی به ۵متر هم می رسد، بوی خوشی دارد و میوه های آبی رنگِ آن شبیه به انارهای کوچکی هستند که طعم خوش و البته گس دارند. برگ های مورد همیشه سبز، پایا، متقابل، ساده، نوک‌تیز، عاری از تار و دندانه، چرمی، به رنگ سبز تیره و معطر هستند و گل های زیبای آن از اردیبهشت ماه تا تیر خودنمایی می کنند.
برروی ساقه مورد برجستگی‌هایی وجود دارد که گال GALL نامیده می‌شود. این برجستگی‌ها دارای مقدار زیادی تانن و بسیار قابض هستند و همچنین مصرف دارویی دارد.
آدرس پیرانگاه یا زیارتگاه نارستانه:
یزد، ۳۰ کیلومتری بخش شرقی یزد، پشت کوه دربید، زیارتگاه پیر نارستانه